ASKERİMÜKREM
عسكر مكرم
İran’ın Hûzistan eyaletinde Ahvaz’ın kuzeyinde kurulan ve bugün mevcut olmayan eski bir şehir.
Mesrukan Kanalı’nın (bugün Âb-ı Gerger) her iki kıyısında, kanalın Karun nehrinin ana kolu Şuteyt ile birleştiği yerin hemen yukarısında kurulmuştu. Önceleri yerinde küçük bir köyün bulunduğu bilinen Askerimükrem’in kuruluşu ile ilgili tarihî bilgiler birbirinden farklıdır. Bir rivayete göre, Emevîler’in Irak valisi Haccâc b. Yûsuf (ö. 95/714) zamanında Hurzâd b. Bâs öncülüğünde çıkan bir isyanı bastırmak üzere gönderilen Mükrem b. Muâviye adlı kumandan tarafından askerî kamp olarak kurulmuştur. Diğer bir rivayete göre ise Irak Valisi Mus‘ab b. Zübeyr (ö. 72/691) zamanında, Ahvaz Valisi Mutarrif’i öldürerek isyan eden Ubeydullah b. Ziyâd’ı yakalamak üzere görevlendirilen Mükrem b. Mutarrif’in ordugâh kurduğu yerdir. Kumandan Mükrem burada bir müddet ikamet ederek birçok bina yaptırmış ve böylece Askerimükrem yavaş yavaş gelişerek şehir hüviyetine girmiştir. Yakınında Sâsânî devri şehirlerinden olan ve müslüman akınları sırasında yıkılan Rustâk Kavad (Rüstekubâz) şehri bulunuyordu. İkliminin güzelliği ve bölgenin merkezi olması sebebiyle kısa zamanda gelişen Askerimükrem, Abbâsîler ve Büveyhîler devrinde önemini sürdürdü; özellikle bu dönemlerde bir darphane şehri olarak ün yaptı. Hudûdü’l-âlem’de buranın dünya çapında bir şeker üretim merkezi olduğu kaydedilmektedir. XIV. yüzyılda da gelişmesini sürdüren Askerimükrem daha sonra harabe haline geldi.
Önemli ticaret yolları üzerinde bulunan Askerimükrem’de pamuklu ve ipekli dokumacılığı gelişmişti. Şehir, ticarî önemi yanında İslâmî ilimlerin ve bilhassa kelâm ilminin yüksek seviyede tahsil
edildiği bir yer olmakla meşhurdur. Ebû Ahmed Hasan el-Askerî (ö. 382/992) ile Ebû Hilâl el-Askerî (ö. 395/1005’ten sonra), buraya nisbet edilen âlimlerin en ünlüleridir. Bugün Askerimükrem’in yerinde Şüster’in 45 km. güneyindeki Bend-i Kîr harabeleri bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Belâzürî, Fütûĥ (Müneccid), s. 375-376; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), VI, 160; Hudûdü’l-Ǿâlem (Minorsky), s. 130; Makdisî, Ahsenü’t-tekāsîm, s. 409-410; Yâkūt, MuǾcemü’l-büldân, IV, 123-124; Kazvînî, Âsârü’l-bilâd, Beyrut 1969, s. 222-223; Hamdullah Müstevfî, Nüzhetü’l-kulûb (nşr. M. Debir Siyâkı), Tahran 1362, s. 112; Muhammed Takı Han Hakîm, Genc-i Dâniş Cografyâ-yı Târîhî-i Şehrhâ-yı Îrân, Tahran 1366, s. 398-399; G. Le Strange, The Lands of the Eastern Caliphate, London 1966, s. 236-237, 246-247; Herbert Busse, “Iran Under the Bûyids”, CHIr., IV, 256, 375; a.mlf., Chalif und Grosskönig die Buyinden im Irak (945-1055), Beyrut 1969, s. 265, 327, 348, 438; Géographie d’Aboulféda, II, 74, 87; M. Streck # [L. Lockhart], “ǾAskar Mukram”, EI² (İng.), I, 711; C. E. Bosworth, “ǾAskar Mokram”, EIr., II, 768.
Mustafa L. Bilge