ÂSIM b. ÖMER b. KATÂDE
عاصم بن عمر بن قتادة
Ebû Amr (Ebû Ömer) Âsım b. Ömer b. Katâde ez-Zaferî (ö. 120/738)
İlk siyer ve megazî müelliflerinden, tâbiî.
Evs kabilesinin bir kolu olan Benî Zafer’e mensuptur. Çocukluk ve gençlik yılları doğum yeri olan Medine’de geçmiştir. Bedir Gazvesi’ne katılan dedesi Katâde duyduğu hadisleri oğlu Ömer’e öğretmiş, o da bu hadisleri Âsım’a rivayet etmiştir. Babasından başka Câbir b. Abdullah, Enes b. Mâlik, Mahmûd b. Lebîd, büyük annesi Rumeyse ve Ali b. Hüseyin b. Ali’den hadis almıştır. Kendisinden hadis dinleyenler arasında oğlu Fazl, Muhammed b. Aclân, Abdurrahman b. Süleyman ve ünlü siyer ve megazî müellifi İbn İshak bulunmaktadır. İbn İshak’ın çok sayıdaki hocaları arasında kendisine en çok güvendiği ve adını en çok andığı dört âlimden biri odur. Rivayetleri Kütüb-i Sitte’de yer almış, Yahyâ b. Maîn, Ebû Zür‘a ve Nesâî onun güvenilir bir muhaddis olduğunu söylemişlerdir. Âsım’ı güvenilir kabul etmeyenlerin de mevcut olduğu iddiasını Yahyâ b. Saîd el-Kattân şiddetle reddetmiştir.
Emevî halifelerinden Ömer b. Abdülazîz (717-720) onu hilâfet merkezine davet ederek Şam Camii’nde megazî ve sahâbîlerin menkıbelerine dair dersler vermesini temin etmişti. Halifenin vefatı üzerine Medine’ye dönmüş (720) ve burada on sekiz yıl kadar öğretim faaliyetinde bulunduktan sonra 738’de vefat etmiştir. 737, 735 hatta 724 yılında vefat ettiğine dair rivayetler de vardır.
Âsım b. Ömer’in siyer ve megazîye dair yazdığı eser günümüze müstakil bir kitap halinde intikal etmemiş, ancak İbn İshak, Vâkıdî, İbn Sa‘d ve Taberî eserlerinin birçok yerinde ondan iktibaslar yapmışlardır. Yahudilerin Hz. Peygamber’in geleceğine dair verdikleri haberler, Hz. Peygamber’in annesi Âmine’nin ölümü, Hz. Peygamber ve ashabının Mekke’de Ebû Tâlib mahallesinde muhasara edilmeleri, Hz. Peygamber’in Kâbe’yi ziyaret için Mekke’ye gelen kabilelere İslâmiyet’i anlatması, Akabe biatları, Bedir ve Uhud başta olmak üzere muhtelif gazve ve seriyyelere dair geniş bilgiler onun rivayetleri arasında zikredilebilir.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Sa‘d, et-Tabakat, s. 127-129; İbn Kuteybe, el-MaǾârif (Sâvî), s. 466; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, V, 240-241; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, V, 33-34; Sezgin, GAS, I, 279-280; J. Horovitz, el-Megazi’l-ûlâ ve müǿellifûhâ (trc. Hüseyin Nassâr), Kahire 1949, s. 47-49; Şâkir Mustafa, et-Târîhu’l-ǾArabî ve’l-müǿerrihûn, Beyrut 1983, I, 156; Hâlid el-Aselî, “Âsım b. Ömer b. Katâde”, Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb, sy. 8, Bağdad 1965, s. 226-242.
M. Zeki Terzi