ASHÂBÜ’t-TEMYÎZ

أصحاب التمييز

Bağlı bulundukları mezhepteki farklı görüşler arasında tercih yapamamakla birlikte bu görüşlerden kuvvetli ve zayıf olanları ayırt edebilecek durumda bulunan fıkıh âlimleri.

Bu gruptaki âlimler İbn Kemal’in sınıflandırmasına göre fakihlerin altıncı tabakasını oluştururlar. Temyiz ashabı esas itibariyle mukallidler tabakasından olup ictihad veya tahrîc gücüne sahip olmadıkları gibi mezhepte mevcut görüşler arasında da bir tercihte bulunamazlar. Ancak bunlar, görüşler ve rivayetler arasında kuvvetli ve zayıf olanı, zâhirü’r-rivâye* ile nevâdir*i birbirinden ayırabilirler. Zira mezhebin ana kitaplarını incelemiş, farklı görüş ve rivayetleri bellemişlerdir. Temyiz ehli âlimler, tercih ehli kadar delil ve kaynaklara nüfuz edememişlerse de görüşleri kuvvet derecelerine göre bilmek ve tercih edilenleri anlamak da bir bakıma tercih ameliyesi ölçüsünde zor ve ciddi bir iştir.


Bu gruba giren âlimler eserlerinde zayıf ve kabul görmeyen görüşlere yer vermezler.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Kemal, Tabakatü’l-müctehidîn, Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 764; Köprülü, nr. 11/330; Ayasofya, nr. 4796, 4820; İbn Âbidîn, MecmûǾatü’r-resâǿil, s. 11-12; Leknevî, en-NâfiǾu’l-kebîr, Haydarâbâd 1291, s. 3 vd.; a.mlf., el-FevâǾidü’l-behiyye, s. 6-7; M. Seyyid Bey, Usûl-i Fıkıh, İstanbul 1333, I, 239 vd.; M. Ebû Zehre, Ebû Hanîfe, Kahire 1366/1947, s. 440 vd.; a.mlf., Usûlü’l-fıkh, Kahire 1377/1958, s. 309 vd.; Bilmen, Kamus, I, 314; Osman Keskioğlu, Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku, Ankara 1969, s. 182-191.

M. Esat Kılıçer