ASBAĞ b. FEREC
أصبغ بن الفرج
Ebû Abdillâh Asbağ b. el-Ferec b. Saîd el-Ümevî (ö. 225/840)
Mısırlı muhaddis ve Mâlikî fakihi.
150 (767) yılı civarında Mısır’da doğdu ve orada öldü. Memleketinin tanınmış bilginlerinden Abdurrahman b. Kasım, daha sonraları kâtipliğini yaptığı Abdullah b. Vehb ve Eşheb b. Abdülazîz’den fıkıh ve hadis tahsil etti. Ayrıca Üsâme ve Abdurrahman b. Zeyd b. Eslem, Abdülazîz ed-Derâverdî, Îsâ b. Yûnus gibi büyük hadis üstatlarını dinleyerek hadis ilminde hâfız, fıkıh ilminde müctehid mertebesine ulaştı. İmam Mâlik’ten ders almak üzere Medine’ye vardığı gün onun vefat haberini aldı. Fakih, müctehid ve müftî unvanlarıyla anılan Asbağ, hadis ve fıkıh sahasında birçok âlim yetiştirdi. Hadis münekkitlerinden olan Ebû Hâtim er-Râzî ve Yahyâ b. Maîn başta olmak üzere Ahmed b. Furât, Dârimî, Abdülmelik b. Habîb, Ebû Zeyd el-Kurtubî gibi hadis ve fıkıh bilginleri de onun ilminden istifade edenlerdendir. Şâfiî âlimlerinden İsmâil el-Müzenî ile Rebî‘ b. Süleyman’a İmam Şâfiî Mısır’a gelmeden önce hocalık yapmış, Buhârî Sahih’inde kendisinden yirmi bir hadis rivayet etmiştir. Rivayetleri Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Nesâî’de de yer almıştır.
Mâlikî mezhebinin usul ve fürûu sahasında ve kıyas metodunu kullanmadaki haklı şöhreti gerek muasırları gerekse sonraki bilginler tarafından takdir edilmiştir. Halku’l-Kur’ân* meselesindeki kanaatini açıklamak için Abbâsî Halifesi Mu‘tasım-Billâh tarafından sorguya çekilmek istenmesi üzerine Hilvan’a kaçmış ve bir müddet orada gizlenmiştir.
Asbağ’ın eserlerinin günümüze kadar geldiği bilinmemektedir. Kaynaklardan öğrenildiğine göre onun Mâlikî mezhebi metodolojisine dair on ciltlik Kitâbü’l-Usûl, Tefsîru Garîbi’l-Muvattaǿ, Âdâbü’s-sıyâm, Âdâbü’l-kazâǿ, Kitabü’l-MüzâraǾa, Kitâbü’r-Red Ǿalâ ehli’l-ehvâǿ ve hocası İbnü’l-Kasım’dan dinlediği rivayetlerden oluşan yirmi iki ciltlik bir külliyatı vardır (bk. İbn Ferhûn, s. 97).
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Hallikân, Vefeyât, I, 240; Mizzî, Tehzîbü’l-Kemâl, III, 304-307; Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, II, 457; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, X, 656-658; İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müzheb, s. 97; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, I, 361-362; Süyûtî, Hüsnü’l-muhâdara, I, 308; İbnü’l-İmâd, Şezerât, II, 56; Ziriklî, el-AǾlâm, I, 336; Sezgin, Buhârî’nin Kaynakları, İstanbul 1956, s. 232; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, II, 302.
Mehmet Ali Sönmez