ALMA ATA

Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başşehri ve Alma Ata eyaletinin idare merkezi.

Kazakça’da Almatı diye söylenen Alma Ata, Aladağ dizisinin kuzey eteklerinde, 650-950 m. yükseklikte kurulmuş olup nüfusu 1.068.000’dir (1985). Şimdiki yerleşim merkezi, Almatı denilen eski Kazak yerleşim yeri üzerinde bulunmaktadır. 1854’te Verniy adıyla bir Rus


askerî kalesi olarak inşa edildi. 1867’de bölgede yeniden teşekkül eden Semireh askerî bölgesinin idare merkezi oldu. 1908’lerde Alma Ata’yı gezen Kazanlı Abdürreşid İbrâhim buranın Yedi Su vilâyetinin merkezi olduğunu, halkının tamamının müslümanlardan oluştuğunu yazmakta ve Slavlar’ı buraya yerleşmeye zorlayan Rusya’nın bölgede yaşayan göçebe Kazaklar’a da yerleşik hayata geçmeleri için baskı yaptığını belirtmektedir. 1917’ye kadar devam eden iç savaşlar sırasında da eski statüsünü korudu. 1927’de resmen Alma Ata adını alan şehir, Mayıs 1929’da Kazakistan’ın başşehri oldu.

1887 ve 1911’deki depremlerde büyük ölçüde hasar gören Alma Ata sonradan modern bir şekilde yeniden inşa edilmiş, 1930’da Türkistan-Sibirya demiryolunun bir istasyonu olduktan sonra endüstri merkezi haline gelmiştir. Aynı zamanda Kazakistan’ın kültür merkezi durumundaki Alma Ata’da 1934’te Kirov Devlet Üniversitesi, 1945’te Kazak İlimler Akademisi kurulmuştur. Kültür kurumları arasında, 2.600.000 kitap ihtiva eden Puşkin Devlet Kütüphanesi ile 145 ihtisas kütüphanesi ve altı müze bulunmaktadır. Aynı adı taşıyan Alma Ata eyaleti ise 10 Mart 1932’de Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı olarak kurulmuş olup yüzölçümü 104.700 km2, nüfusu ise 1982’de 1.866.000 idi. Müslümanlar bu nüfusun yaklaşık % 50’sini teşkil etmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

I. Pronchenkov, Alma-Ata (Stolitsa Sovetskogo Kazakhstana), Alma-Ata 1955; O. R. Nazarevski, Alma-Ata: Ekonomiko-geograficheskii ocerk, Moskova 1961; E. Duisenov, Alma-Ata (Stolitsa Kazakhstana), Alma-Ata 1968; Abdürreşid İbrahim, Âlem-i İslâm ve Japonya’da İntişâr-ı İslâmiyyet, İstanbul 1328-31, s. 29-32; “Müslim riot in Alma Ata: ∆Kazakhstan for Kazakhs±”, Arabia, VI/66, London 1987, s. 13-15; N. T. Ivanova, “Alma-Ata”, GSE, I, 284 vd.; Özbek Sovyet Entsiklopediyası, Taşkent 1976, VIII, 216-217; G. E. Wheeler, “Alma Ata”, EI² (İng.), I, 418.

Mustafa L. Bilge