ALİ b. CA‘D
علي بن الجعد
Ebü’l-Hasen Alî b. el-Ca‘d el-Cevherî (ö. 230/844-45)
Bağdatlı muhaddis.
Maden (cevher) ticaretiyle meşgul olduğu için el-Cevherî nisbesiyle tanınır. Bağdat’ta doğdu. İbn Ebû Zi’b, Süfyân es-Sevrî ve Mâlik b. Enes gibi muhaddislerden, özellikle de Şu‘be b. Haccâc’dan hadis okudu. Bağdat muhaddisleri arasında Şu‘be’nin hadislerini en iyi bilen kimse olarak tanınır. Buhârî, Ebû Dâvûd, Ebû Hâtim, İbn Ebü’d-Dünyâ vb. muhaddisler kendisinden hadis rivayet ettiler. Kitaplarında yazılı olan bütün hadislerini ezberden okuturdu.
Kur’an’ın mahlûk olduğunu (bk. HALKU’l-KUR’ÂN) söyleyenlere karşı çıkamayacağını ifade etmesi, sahâbe ve seleften bazılarına dil uzatması sebebiyle Ahmed b. Hanbel gibi âlimler ondan hadis rivayet etmeyi uygun görmemişlerdir. Müslim, Ali b. Ca‘d’ın güvenilir bir muhaddis olduğunu kabul ettiği halde Sahîĥ’ine onun hiçbir hadisini almamıştır. Buhârî onun Şu‘be’den rivayet ettiği hadislerden on üçünü Sahîĥ’ine almış, Ebû Dâvûd da es-Sünen’inde bazı rivayetlerine yer vermiştir.
Ali b. Ca‘d’dan en çok hadis rivayet eden talebesi Ebü’l-Kāsım el-Begāvî, hocasının hadislerini el-Cadiyât adıyla bir araya getirmiştir. Müsned adlı bir eseri Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye (hadis, nr. 2240) ve Zâhiriyye (hadis, nr. 625) kütüphanelerinde on üç cüz halinde bulunmaktadır. el-Hadîŝ adlı bir diğer eserinin sekiz ve dokuzuncu cüzleri ise Köprülü Kütüphanesi’ndedir (nr. 372/2, 3).
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, et-Târîħu’l-kebîr, VI, 266; Hatîb, Târîħu Baġdâd, XI, 360-366; Zehebî, Teźkiretü’l-huffâz, I, 399-400; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, X, 459-468; Tehzîbü’t-Tehzîb, VIII, 289-293; Sezgin, GAS, I, 105.
Kemal Sandıkçı