ALAY HANI
Aksaray-Kayseri yolu üzerinde bulunan Selçuklu hanı.
Kitâbesi bulunmayan ve taşıdığı adı sonradan aldığı belli olan Alay Hanı, XII. yüzyıldan kalma Selçuklu kervansaraylarının önemli bir örneği ve “sultan hanları” tipinin öncüsüdür. Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıcarslan’ın (1156-1192) Aksaray civarında kervansaraylar yaptırmış olduğu bilinmekte ve Alay Hanı’nın da Kılıcarslan’ın hükümdarlığının son yılında yapıldığı tahmin edilmektedir. Avlu kısmı tamamen yıkılmış olmakla birlikte hol bölümünün dışa taşkın taçkapısı sağlam durumdadır ve geometrik süslemeleriyle bu tür han kapılarının erken bir örneğini teşkil etmektedir. Kapıda görülen iç içe sekizgenlerden meydana getirilmiş geometrik motif örgülü bordürler, Türk süsleme sanatında Anadolu
dışından itibaren takip edilebilen bir gelişmeye sahiptir. XII. yüzyıl içindeki yakın benzerleri, bu hanın tarihlenmesine ayrı bir açıdan temel teşkil etmektedir. Basık kapı kemeri üstündeki alınlıkta başı cepheden, vücudu iki yanlardan gösterilmiş arslan figürünün de sembolik olarak Kılıcarslan’a bağlandığı araştırıcılar tarafından kabul edilmektedir. Halen yıkık halde bulunan avlunun arkasında, merkezde fener kubbesi (ışıklık) ile iki yanda yedişer tonozlu neflerden meydana gelen hol bölümü yer almaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
K. Erdmann, Das Anatolische Karavansaray des 13. Jahrhunderts, Berlin 1961, I, 81-83; III (1976), s. 122-124; İsmet İlter, Tarihi Türk Hanları, Ankara 1969, s. 21; Oktay Aslanapa, Türk Sanatı, İstanbul 1973, II, 146.
Ara Altun