AHMED MUHTAR BEYEFENDİ, Molla Bey
(ö. 1807-1882)
Osmanlı şeyhülislâmı.
10 Ağustos 1807’de İstanbul’da doğdu. Ulemâdan Mahmud Bey’in oğlu, eski sadrazamlardan Koca Yûsuf Paşa’nın torunudur. Hâfız Ahmed Efendi’nin derslerine devam ederek icâzet aldı. Ayrıca Evliya Hoca ile Arab Hoca’dan tefsir, hadis, Hızır Ağazâde Said Bey’den de Farsça okudu. 1826’da Dîvân-ı Hümâyun Kalemi’ne girdi, 1846’da ruûs* imtihanını kazandı. 1848-1855 yılları arasında Takvîm-i Vekayi‘ gazetesinde musahhih olarak çalıştı. 1855’te Selânik kadısı oldu; 1856’da Haremeyn, 1861’de İstanbul, 1868’de Anadolu kazaskerliği pâyelerini aldı. Aynı yıl Meclis-i Tedkîkat âzalığına tayin edildi, ancak bir süre sonra ayrıldı. Mâzul olduğu yıllarda Karabiga, Bayramiç, Gördes gibi yerler kendisine arpalık* olarak verildi. 17 Eylül 1871’de Sadrazam Mahmud Nedim Paşa’nın gayreti ile şeyhülislâm oldu. 8 Aralık 1871’de Ahmed Kemal Paşa’nın Maarif Nezâreti’ne geçmesi üzerine, Evkaf-ı Hümâyun nâzırlığı, Ahmed Muhtar Beyefendi’ye ikinci görev olarak verildi. Ahmed Nedim Paşa’nın azlinden kısa bir süre sonra şeyhülislâmlıktan ayrıldı (5 Kasım 1872). II. Abdülhamid’in saltanatının ilk yıllarında kabinede bazı değişiklikler yapılırken bu arada şeyhülislâmlık da 18 Nisan 1878’de ikinci defa Ahmed Muhtar Beyefendi’ye verildi. Sekiz ay kadar kaldığı bu görevden 4 Aralık 1878’de ayrıldı.
Hoş sohbeti, şiire ve edebiyata karşı ilgisi ile tanınan Ahmed Muhtar Beye fendi 22 Aralık 1882’de öldü; Üsküdar’da İnâdiye Tekkesi hazîresine defnedildi. Murassa‘ Osmânî ve Birinci Mecîdî nişanlarına sahipti. Paşa torunu olduğu için “beyefendi” sıfatıyla anılmıştır. Şeyhülislâmlık makamında bulunduğu süre, toplam olarak bir yıl dokuz ay kadardır.
BİBLİYOGRAFYA:
İlmiyye Salnâmesi, s. 602-603; Evkaf-ı Hümâyun Nezâretinin Tarihçe-i Teşkilâtı ve Nüzzârın Terâcim-i Ahvâli, İstanbul 1335, s. 154; Abdurrahman Şeref, Târih Musâhabeleri, İstanbul 1340, s. 225; İbnülemin, Son Sadrazamlar, V, 760; İhsan Süreyya Sırma, L’Institation et les biographies des Şayh al-Islam sous le règne du sultan Abdulhamid II. (1876-1909), Strasbourg 1973, s. 80-88.
Mehmet İpşirli