AHMED el-HÂŞİMÎ
أحمد الهاشمي
Ahmed b. İbrâhîm b. Mustafâ es-Seyyid el-Hâşimî (ö. 1878-1943)
Mısırlı edip, yazar ve eğitimci.
Kahire’de doğdu. Aklî ve naklî ilimleri tahsil ettiği Ezher Üniversitesi’nde Muhammed b. Muhammed el-Enyâbî, Cemâleddîn-i Efganî, Abdülkadir b. Mustafa er-Râfiî ve Muhammed Abduh gibi meşhur âlimlerden ders aldı. Mezun olduktan sonra Kahire’deki yerli ve yabancı okullarda uzun süre öğretmenlik, idarecilik ve müfettişlik yaptı. Hz. Hüseyin vasıtası ile soyu Hz. Peygamber’e ulaştığı için “seyyid” unvanı ile tanınan Ahmed el-Hâşimî Kahire’de vefat etti.
Ahmed el-Hâşimî, dil ve edebiyatla ilgili ders kitaplarında ve okullardaki eğitim tarzında gördüğü noksanlıkları telâfi etmek ve müslüman bir nesil yetiştirmek için büyük gayretler sarfetmiştir. Onun dil, edebiyat ve dinî konulardaki başlıca eserleri şunlardır:
1. Cevâhirü’l-edeb fî sınâati (edebiyyât ve inşâi) lugati’l-Arab. Câhiliye devrinden 1319 (1901) yılına kadar muhtelif şair ve nâsirlerden seçtiği edebî parçaları ihtiva eden ve pek çok defa basılan bu iki ciltlik antolojinin on dokuzuncu baskısı Kahire’de yapılmıştır (1381/1962). 2. Üslûbü’l-hakîm fî menheci’l-inşâi’l-kavîm. Dinî, edebî, felsefî ve tarihî 117 kısa makaleden meydana gelen eser, daha sonra 179 makale ilâvesiyle ve Dîvânü’l-inşâ ev Üslûbü’l-hakîm fî menheci’l-inşâi’l-kavim adıyla yeniden defalarca yayımlanmıştır (msl. 7. bs., Kahire 1348/1929). 3. Mîzânü’z-zeheb fî sınâati şiri’l-Arab. Aruz, kafiye ve şiire dair olan eser Kahire’de on dördüncü defa basılmıştır (1382/1963). 4. el-Kavâidü’l-esâsiyye li’l-lugati’l-Arabiyye. İbn Mâlik’in Elfiyye’si ile onun belli başlı şerhleri esas alınarak yazılmış gramer hakkındaki bu derli toplu kitap Kahire’de basılmıştır (1354/1935). 5. İnşâü’l-mükâtebâti’l-asriyye ve’l-murâselâti’l-Arabiyye. Çeşitli konulara dair mektup ve yazışma örnekleri ihtiva eden bu kitabın altıncı baskısı Kahire’de yapılmıştır (1377/1958). 6. Cevâhirü’l-belâga. Bugüne kadar pek çok defa basılan meânî, bedî ve beyana dair bu eserin ikinci baskısı Kahire’de yapılmıştır (1323/1905). 7. el-Müfredü’l-alem fî resmi’l-kalem. Hemze, vav ve yâ harflerinin yazılışına ve birbirlerine kalbedilmesine dairdir. 8. Muhtârü’l-ehâdîs-i’n-nebeviyye ve’l-hikemi’l-Muhammediyye. Kütüb-i Sitte, el-Muvatta, el-Câmiu’s-sagır, el-Câmiu’l-kebîr, et-Tergıb ve’t-terhîb ile diğer muteber hadis kitaplarından seçilen ve ilk harflerine göre alfabetik olarak sıralanan iki bin kadar hadisi ihtiva eder. Eser Ali Fikri Yavuz ile Abdullah Aydın (İstanbul 1964), Ahmet Balcı (Ankara 1965) ve Abdülkadir Akçiçek (İstanbul 1967) tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir. 9. es-SaǾâdetü’l-ebediyye fi’d-diyâneti’l-(eş-şerîati’l) İslâmiyye. Müellifin İslâmî konulara dair muhtelif makalelerini ihtiva etmektedir. 10. es-Sihru’l-halâl fi’l-hikemi ve’l-emsâl. Son dört eseri Kahire’de birçok defa yayımlanmışsa da tarihleri tesbit edilememiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Ahmed el-Hâşimî, Dîvânü’l-inşâ ev üslûbü’l-hakîm fî menheci’l-inşâi’l-kavîm, Kahire 1348/1929, Mukaddime; Serkîs, MuǾcem, II, 1887-1888; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, I, 143; Ziriklî, el-Alâm (Fethullah), I, 90.
Hulûsi Kılıç