AHMED b. SÂLİH et-TABERÎ

أحمد بن صالح الطبري

Ebû Ca‘fer Ahmed b. Sâlih et-Taberî el-Mısrî (ö. 248/862)

Mısırlı hadis hâfızı.

Babası Taberistanlı bir asker olduğu için İbnü’t-Taberî diye de tanınır. Mısır’da doğdu. Hicaz, Yemen, Irak ve Suriye bölgelerinde hadis tahsil ettikten, kıraat ilmini de Verş ve Kalûn’dan öğrendikten sonra Mısır’a döndü, ilmini orada yaymaya başladı. Muhaddis ve hâfız* olduğu kadar kari*, fakih ve nahivci olarak da kabul edilir. İlel* ve ihtilâfü’l-hadîs* konularında mütehassıstı. Özellikle Mısır ve Hicazlı hadis âlimleri kanalıyla gelen hadisleri çok iyi biliyordu.

Henüz kırk yaşına gelmeden hadis rivayet etmeye başladı. Mısır merkez olmak üzere Bağdat, Şam, Antakya ve diğer birçok yerde ders verdi. Âdil olduğunu iki şahit ile ispat edenlere ve sakalı çıkmış bulunanlara hadis rivayet ediyordu. Sakalsız olmasına rağmen kendisini imtihana tâbi tuttuğu ve başarılı olduğuna inandığı Ebû Dâvûd’un oğlu Abdullah’a da rivayette bulunmuştur. Zühlî ve Ebû Zür‘a ed-Dımaşkı gibi birçok büyük muhaddisin hadis rivayet ettiği Ahmed b. Sâlih’ten Buhârî de yirmi sekiz hadis rivayet etmiştir. Ayrıca Buhârî onun güvenilir bir muhaddis olduğunu ve kendisine yöneltilen tenkitlerin hiçbir delile dayanmadığını söylemiştir. Bütün kaynaklar İbnü’t-Taberî’nin sika* olduğu noktasında müttefiktir. Ancak kibirli oluşu, yegâne kusuru olarak zikredilir. Her ne kadar Nesâî onu cerhetmiş ise de bu cerh*, Nesâî’yi meclisinden kovduğu için aralarındaki kırgınlıktan ileri geldiğine hükmedilerek, itibar görmemiştir. İbn Maîn’in cerhi ise gerçekte ona değil, hadis uydurmakla mâruf olan Mekke şeyhi Ahmed b. Sâlih eş-Şemmûnî’ye (Şemmûmî) yöneliktir. Zira İbnü’t-Taberî birçok konuda İbn Maîn seviyesinde görülmüş, hatta Mısır ve Hicazlılar’ın rivayet ettiği hadisleri İbn Maîn’den daha iyi bildiği kabul edilmiştir. Ahmed b. Sâlih’in sağlam ve güvenilir bir muhaddis olduğunu gösteren bir husus da İbn Zebâle’den yüz bin kadar hadis yazdıktan sonra onun hadis uydurduğunu anlayınca bütün hadislerini terketmesidir.

Kaynaklarda Kitâbü’s-Sahâbe adlı bir eserinden bahsedilmektedir. İbnü’t-Taberî Mısır’da vefat etmiştir.

BİBLİYOGRAFYA:

Buhârî, et-Târîhu’l-kebîr, II, 6; el-Cerh ve’t-taǾdîl, II, 56; Hatîb, Târîhu Bagdâd, IV, 195-202; Tabakatü’l-Hanâbile, I, 48; Kadî İyâz, Tertîbü’l-medârik (nşr. M. Tâvit et-Tancî), Rabat 1383/1963, IV, 38-39; Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, I, 496; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâǿ, XII, 160-177; a.mlf., Mîzânü’l-itidâl, I, 104; a.mlf., Marifetü’l-kurrâǿ (Câdelhak), I, 152; Sübkî, Tabakatü’ş-ŞâfiǾiyye, Kahire 1324, I, 186; İbn Hacer, Tehzîbü’t-Tehzîb, I, 39-42.

Kemal Sandıkçı