AHMED b. KÂMİL
أحمد بن كامل
Ebû Bekr Ahmed b. Kâmil b. Halef b. Şecere el-Bağdâdî (ö. 350/961)
Kur’an ilimleri ve fıkıh âlimi.
Vekî‘ lakabıyla da tanınır. 260’ta (874) doğdu. Meşhur müfessir İbn Cerîr et-Taberî’nin talebesi olup ayrıca Ebû Bekir el-İsfahânî, Muhammed b. Yahyâ el-Kisâî, Ahmed b. Ya‘kub el-Bağdâdî ve Ebû Bekir Muhammed b. Hârûn gibi âlimlerden, başta Kur’an ve kıraat olmak üzere fıkıh, tefsir, hadis, tarih ve edebiyat okudu. Ebû İsmâil et-Tirmizî, Muhammed b. Cehm, Muhammed b. Sa‘d el-Avfî, Muhammed b. Mesleme el-Vâsıtî, Ebû Kılâbe er-Rekâşî ve Hüseyin b. Sellâm’dan hadis rivayet etmiş, kendisinden de Dârekutnî, Ebû Ubeydullah el-Merzübânî, İbn Şâzân, İbn Rizkaveyh, Ebü’l-Alâ Muhammed b. Hasan el-Verrâk ve Yahyâ b. İbrâhim el-Müzenî rivayette bulunmuşlardır. Dârekutnî, Ahmed b. Kâmil’in hadis rivayetinde titiz olmadığını (leyyinü’l-hadîs) ve bu konuda yazılı metinlere değil de sadece hâfızasına dayandığını söyleyerek onu tenkit etmektedir. Hocası İbn Cerîr’in fıkhî görüşlerine tâbi olduğu rivayeti yanında herhangi bir mezhebi taklit etmediği ve kendine has mezhebî görüşleri bulunduğu da kaynaklarda zikredilmektedir. Bir süre Kûfe kadılığı da yapan Ahmed b. Kâmil, yazdığı eserlerin yanı sıra, aralarında Ebû Bekir b. Mehrân, İbrâhim b. Ahmed el-Mervezî ve Kadî Ebü’l-Hasan Ahmed b. Muhammed es-Saydalânî gibi âlimlerin de bulunduğu birçok talebe yetiştirmiştir.
Ahmed b. Kâmil’in Mûcezü’t-tevîl an hükmi (mucizi veya mucizâti)’t-Tenzîl adlı tefsirinden başka Garîbü’l-Kurân; Kitâbü’t-Takrîb fî keşfi’l-garîb ve Kitâbü’l-Kırâât isminde eserleri vardır. Diğer eserlerinin çoğu fıkıh sahasında olup başlıcaları şunlardır: el-Muhtasar; Kitâbü’l-Hayz; Kitâbü’ş-Şürûti’l-kebîr; Kitâbü’ş-Şürûti’s-sagır; Kitâbü’l-Vukuf; Ahbârü’l-kudâti’ş-şuarâ (bk. GAL Suppl., I, 226). Bunlardan başka Kitâbü Ümmehâti’l-müminîn ve el-Fevâidü’l-hisân (Hz. Osman’ın faziletlerine dair, bk. GAS, I, 524) adlı eserleri de vardır.
BİBLİYOGRAFYA:
İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (nşr. G. Flügel), Leipzig 1871, I, 129; Hatîb, Târîhu Bagdâd, IV, 357-359; Yâkut, MuǾcemü’l-üdebâ, IV, 102-108; Zehebî, Mîzânü’l-itidâl, I, 129; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâ, XV, 544-546; Safedî, el-Vâfî, VII, 298-299; İbnü’l-Cezerî, Gayetü’n-nihâye, I, 98; İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzân, I, 249; Süyûtî, Bugyetü’l-vuât, I, 354; Keşfü’z-zunûn, I, 28; II, 1207; İbnü’l-İmâd, Şezerât, III, 2; Îzâhu’l-meknûn, II, 283, 305, 321, 350, 604; Hediyyetü’l-ârifîn, I, 64; Brockelmann, GAL Suppl., I, 226; Sezgin, GAS, I, 524.
Abdurrahman Çetin