AFÎFÎ
العفيفي
Abdülvehhâb b. Abdisselâm b. Ahmed el-Merzûkî el-Afîfî (ö. 1172/1758)
Şâzeliyye tarikatının Afîfiyye kolunun kurucusu.
Mısır’ın Menûfiyye bölgesindeki Minyetü Afîf kasabasında doğdu. Doğum tarihi belli değildir. İlk tahsilini burada yaptıktan sonra Kahire’ye gitti. Ezher yakınlarındaki Sinâniyye Medresesi’nde ibadetle meşgul olduğu yıllarda Mâlikî müftüsü şeyh Sâlim en-Nefrâvî’den ders aldı. Daha sonra hacca gitti. Burada görüştüğü İdrîs el-Yemânî’den icâzet alıp Mısır’a döndü. Medresetü’l-Eşrefiyye’de Sahîh-i Müslim okutan Ahmed el-İskenderî’nin hadis derslerini takip etti. Şâzeliyye tarikatının Tayyibiyye kolunun kurucusu Ahmed et-Tihâmî et-Tevvâtî’ye (ö. 1715) intisap ederek Şâzeliyye tarikatına girdi. Sülûk*ünü tamamlayarak onun halifesi oldu. Bu arada Şeyh Mustafa Kutbüddin el-Bekrî’den Halvetiyye icâzeti aldı. Sabbâğ diye tanınan hocası Ahmed et-Tihâmî’nin ölümünden sonra Muhammed el-Belîdî’nin tefsir derslerine devam etti. 12 Safer 1172 (15 Ekim 1758) tarihinde vefat ettiğinde Sîdî Abdullah el-Menûfî’nin yanına defnedildi.
1178’de şiddetli bir selin Afîfî’nin kabrini tahrip etmesi üzerine oğulları ve müridleri yeni bir türbe inşa ettiler. Bu türbe bir süre sonra Mısır halkının ziyaret yerlerinden biri haline geldi. Memlük emîrlerinden Muhammed Kethüdâ Abaza orada bir imaret ve ziyaretçiler için bazı binalar yaptırdı. Afîfî adına tertiplenen tören ve ihtifallere (mevlid) Mısır’ın her tarafından büyük topluluklar gelir ve davullu zurnalı bir şenlik şeklinde yapılan bu tören on gün kadar sürerdi. Mısırlılar’ın velîlerin hatıralarını anmak için düzenledikleri ve mevlid adını verdikleri bu törenlerin en muhteşemi XIX. yüzyılın sonunda yapılmıştır. Bu tören, meydana gelen bazı hadiseler sebebiyle 1950’ye kadar bir daha icra edilmemiş, bu tarihten sonra tekrar düzenlenmeye başlanmıştır.
Afîfî eser bırakmamıştır. Onun tarikat ve tasavvufla ilgili görüşleriyle tarikat silsilesini müridlerinden Abdurrahman b. Süleyman el-Gureynî Risâletü’s-silsile adlı eserinde anlatmıştır. Tarikatın âdâb ve erkânı ile evrâd ve ezkârı Ahmed Zerrûk tarafından Risâletü’l-usûl ve Risâletü’l-ümmehât adlı risâlelerde bir araya getirilmiştir. Afîfî el-Vakkad, Gureynî ve Zerrûk’un risâlelerini Hidâyetü’s-sâil ilâ mecmûi’r-resâil (Kahire 1316) adlı eserde yayımlamıştır. Aynı risâleler Abdülkadir Zekî tarafından en-Nefhatü’l-aliyye fî evrâdi’s-Şâzeliyye (Kahire 1321) adıyla tekrar basılmıştır.
Abdünnebî Muhammed, el-İrşâdâtü’d-dîniyye (Minye, ts.) adlı eserinde Afîfiyye tarikatı hakkında genel bilgiler vermiştir. Tarikatın evrâd ve ezkârı Fuad Ramazan (Mecmûatü’l-ahzâb, Kahire, ts.) ve Ahmed Hasan (Mecmûatü’l-evrâd ve ahzâb li sâdâti’ş-Şazeliyye, Kahire 1351) tarafından ayrıca yayımlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Murâdî, Silkü’d-dürer, Bulak 1291, III, 143; Cebertî, Acâibü’l-âsâr, Bulak 1297, I, 220; Ali Paşa Mübârek, el-Hıtatü’t-Tevfîkıyye, Bulak 1306, XVI, 72; Hasan b. Muhammed, Tabakatü’ş-Şâzeliyyeti’l-kübrâ, Kahire 1347; Yûsuf en-Nebhânî, Câmiu kerâmâti’l-evliyâ, Kahire 1329, II, 139; Harîrîzâde, Tibyân, II, 294a-b; F. De Jong, “al-Afıfı”, EI² Suppl. (İng.), s. 44.
Nihat Azamat