ÂDÂB-ı ZUREFÂ
آداب ظرفاء
Hüseyin Râmiz (ö. 1200/1786 [?]) tarafından düzenlenen şuarâ tezkiresi.
Râmiz Tezkiresi olarak da tanınır. 1133 (1720-21) yılına kadar yaşayan şairleri içine alan Sâlim Tezkiresi’nin zeylidir. Eserde, 1133-1198 (1721-1784) yılları arasında yetişen 376 şair alfabe sırasıyla kaydedilmiş, hayatları, edebî şahsiyetleri ve eserleri hakkında bilgi verilerek şiirlerinden örnekler yazılmıştır. Yazar, kitabına bitiş tarihini gösteren Âdâb-ı Zurefâ (1189) terkibini ad olarak verdiğini söylüyorsa da, 1198 yılına kadar yetişen şairlerin esere alınmasından, tezkiresini bu tarihten sonra da yazmaya devam ettiği anlaşılmaktadır.
Âdâb-ı Zurefâ’da bazı şairlerin sadece isimleri kaydedilmiş, bazılarının şiirlerinden örneklerin yazılacağı kısımlar boş bırakılmıştır. Ayrıca yer yer görülen ifade bozukluklarıyla yarım bırakılmış birbiriyle ilgisiz cümlelere bakarak eserin tamamlanmadığını veya en azından temize çekilmediğini söylemek mümkündür. Bu eksikliklerine rağmen, Lâle Devri’nde yetişen ve aynı zamanda Safâyî ile Sâlim tezkirelerinde de yer alan şairlerle ilgili bazı ilâve bilgilerle daha sonraki dönemde yetişen şairlerin hayat hikâyelerini içine alan bir eser
özelliğine sahiptir. Bu yüzden, bilhassa ilgili olduğu dönem için tek kaynak durumundadır.
Âdâb-ı Zurefâ basılmamıştır. Bugün eserin dört nüshası bilinmektedir. Otuz sekiz şair ihtiva eden Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki (Esad Efendi, nr. 3876/1, vr. 1a-29b) nüsha eksik olup “R” harfinde Râşid Efendi’nin biyografisinin bir kısmından başlamaktadır. Müellif hattı olan diğer nüsha ise (Esad Efendi, nr. 3873) tamdır. Bu nüshanın sayfa kenarlarında bazı ilâveler bulunmaktadır. Ali Cânib bu ilâvelerin Müstakimzâde’ye ait olduğunu delillerle ortaya koymuştur. Doksan dokuz varak olan bu nüshanın bazı yaprakları boştur. Eserin diğer iki nüshası, Millet Kütüphanesi ile (Ali Emîrî, Tarih, nr. 762) İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde (TY, nr. 91) bulunmaktadır. Sonuncu nüsha, Zihnî adlı bir müstensih tarafından, eksik bırakılan bilgiler ve şiir örnekleri tamamlanarak istinsah edilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Osmanlı Müellifleri, III, 48; Şerif Oktürk, İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Osmanlı Şuarâ Tezkireleri (lisans tezi, 1945), İÜ Edebiyat Fakültesi; İstanbul Kitaplıkları Tarih-Coğrafya Yazmaları Kataloğu, İstanbul 1947, 7. fas. (Şuarâ Tezkireleri), s. 604; Nihad Sâmi Banarlı, Resimli Türk Edebiyâtı Târihi, İstanbul 1971, II, 789; Agâh Sırrı Levend, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara 1973, I, 320-323; Babinger (Üçok), s. 343; Ali Cânib, “On İkinci Asır Tezkirecilerinden Râmiz Efendi ve Eseri”, Hayat Mecmuası, sy. 27, İstanbul 1927, s. 3-4; J. S. Robinson, “The Ottoman Biographies of Poets”, XIV, JNES (1965), s. 57-74; Abdülkadir Karahan, “Tezkire”, İA, XII/1, s. 229; TDEA, I, 30.
Mustafa İsen