ABHERÜ’l-ÂŞIKIN
عبهر العاشقين
Rûzbihân-ı Baklî’nin (ö. 606/1209) aşk ve âşıklar hakkında Farsça olarak kaleme aldığı tasavvufî eseri.
Bir önsöz ile otuz bir bölümden meydana gelen eserde ilâhî ve beşerî (hakikî ve mecazî) aşkla âşıkların mahiyeti üzerinde durulur. Başka bir deyişle tasavvufî aşkın bir hikâyesi dile getirilir ve bu aşk esas alınarak sâlik*lerin aşmaları gereken hal ve makamlar izah edilir.
Eserin bölüm ve konu başlıkları Arapça’dır. Birinci bölümde aşk ilâhî, aklî, ruhanî, behimî ve tabii olmak üzere beş kısma ayrılır. Her birinin kısaca tanımı yapılıp mahiyeti, hangi tip insanlarda bulunduğu ve âşık ile mâşuk arasındaki münasebetler belirtilir. Baklî, bu kitabında her şeyi aşk üzerine temellendirir. Âşık-mâşuk münasebetlerini, velâyet, havf, recâ, vecd, yakîn, mükâşefe, müşâhede, muhabbet, şevk ve diğer makamları hep aşk esasına göre yorumlamaya çalışır.
Eserde âyetlere, sûfîlerin her zaman faydalandığı nebevî ve kudsî hadislere, Arapça-Farsça atasözlerine, ayrıca Farsça ve Arapça şiirlere yer verilir. Müellifin görüşlerini ispat etmek için âyetleri kendine göre yorumladığı ve pek çok zayıf hadisi, hatta mevzû olanları bile kullandığı görülür. Düşündüğü gibi yazdığı ve muhtemelen yazdıklarını sonradan düzeltme imkânı bulamadığı için lafız mânaya feda edilmiş, dil bilgisi, fesahat ve belâgat kurallarına pek riayet edilmemiştir. Genellikle düz bir nesirle yazılmış olmakla birlikte secili ibârelere de yer verilmiştir. Arapça cümlelerin Farsça ibâre ve cümleler içinde veya başında yer alması eserin diğer bir özelliğini teşkil eder.
Abherü’l-âşıkın’in, Muhammed Muîn ve Henri Corbin tarafından Farsça ve Fransızca birer önsöz ve geniş bir hâşiyeler kısmı ile ilmî neşri yapılmıştır (Tahran-Paris 1958). Bu neşirde eserin birinci bölümü H. Corbin tarafından Fransızca’ya tercüme edilmiş ve genel bir değerlendirme yapılarak anlaşılması güç yerler şerhedilmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Baklî, Abherü’l-âşıkın (nşr. Muhammed Muîn#H. Corbin), Tahran-Paris 1958 [M. Muîn, Farsça önsöz. H. Corbin, Le Jasmin des Fidèles d’amour, Fransızca önsöz]; Brockelmann, GAL Suppl., I, 735; A. Münzevî, Fihrist, Tahran 1349 hş., II/2, s. 12-78; Nazif Hoca, Ruzbihan al-Baklı ve Kitab Kaşf al-Asrar’ı ile Farsça Bâzı Şiirleri, İstanbul 1971, s. 77-78; H. Corbin, En Islam iranien: aspects spirituels et philosophiques III, Paris 1972; a.mlf., “Abhar al-Asaeqın”, EIr., I, 214-215.
M. Nazif Şahinoğlu