ABDÜŞEMS b. ABDÜMENÂF

عبد شمس بن عبد مناف

Kureyş kabilesinin büyük kollarından biri olan Abdüşemsoğulları’nın (Benî Abdüşems) atası.

Babası Abdümenâf b. Kusay, annesi Âtike bint Mürre’dir. Doğum ve ölüm tarihi bilinmeyen, hayatı hakkında fazla bilgi bulunmayan Abdüşems, Hâşim’in ikiz kardeşidir. Hâşim ile birlikte Mekke yöneticiliğini, Kâbe ve hacılara verilecek hizmetleri ağabeyi Abdüddâr’dan almak için mücadeleye girişti ve sonunda Kureyş’in idaresini ele geçirdi. Savaşta başkumandanlık görevi demek olan kıyâde*yi böylece Abdüşemsoğulları üstlenmiş oldu. Bu görev Abdüşems’den sonra oğlu Ümeyye’ye, nihayet Ebû Süfyân b. Harb’e intikal etmiştir.

Kardeşlerinden Muttalib, Hâşim ve Nevfel ile birlikte “ashâbü’l-îlâf” grubunu oluşturan Abdüşems ticaretle de meşgul olmuştur. Hayatının büyük bir kısmını Mekke dışında geçirdi. Ticaret anlaşmaları yapmak için Yemen’e ve Habeşistan’a gitti. Habeşistan ticaretini tekeline aldı. Mekke’de Taviy, Cefer, Rum ve Hum adlarında dört kuyu açtırdı. Abdüşems Mekke’de öldü ve Safâ tepesinin arka tarafında Ecyâd denilen yere gömüldü.

Abdüşems’in on iki çocuğu dünyaya gelmiştir. Şam’da yerleşen Abdüümeyye ve Nevfel adlı iki oğlunun dışında diğerleri Mekke’de çoğaldılar ve Abdüşemsoğulları adı altında Kureyş kabilesinin önemli ve büyük bir kolunu teşkil ettiler (bk. ABDÜMENÂF b. KUSAY) Abdüşems kabilesine mensup olanlara Abşemî (عبشمي) denilir.

BİBLİYOGRAFYA:

İbnü’l-Kelbî, Cemheretü’n-neseb (nşr. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc), Kuveyt 1403/1983, I, 94, 148 vd.; İbn Hişâm, es-Sîre (nşr. Mustafa es-Sekka v.dğr.), Kahire 1375/1955, I, 106, 131, 135, 137, 139; İbn Sa‘d, et-Tabakatü’l-kübrâ (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1388/1968, I, 75, 77, 79, 85; Zübeyrî, Nesebü Kureyş (nşr. E. Lévi-Provençal), Kahire 1953, s. 14, 97 vd.; İbn Habîb, el-Muhabber (nşr. Ilse Lichtenstadter), Haydarâbâd 1361/1942, s. 163, 169, 399, 456; İbn Kuteybe, el-Maârif (nşr. Servet Ukkâşe), Kahire 1960, s. 72-74; Belâzürî, Fütûhu’l-büldân (nşr. Selâhaddin el-Müneccid), Kahire 1956-60, s. 56-57; a.mlf., Ensâbü’l-eşrâf, I (nşr. Muhammed Hamîdullah), Kahire 1959, s. 59, 61, 63, 102; IV/1 (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1979, s. 1-2; Müberred, Nesebü Adnân ve Kahtân (nşr. Abdülazîz el-Meymenî), Kahire 1936, s. 2-3; Taberî, Târîh (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1879-1901, I, 1089, 1092; İbn Düreyd, el-İştikak, (nşr. Abdüsselâm M. Hârûn), Kahire 1378/1958, s. 17, 73 vd., 155, 165-167; M. Hamîdullah, İslâm Peygamberi (trc. Salih Tuğ), İstanbul 1980, I, 318, 477; Kehhâle, MuǾcemü kabâili’l-Arab, Beyrut 1402/1982, II, 724.

Mustafa Fayda