ABDÜRRAÛF es-SİNKİLÎ
عبد الرؤف السنكلي
(ö. 1105/1693 [?])
Şüttâriyye tarikatına mensup Açeli mutasavvıf ve fıkıh âlimi.
1025’te (1616) Açe Sultanlığı’na bağlı Sumatra’nın batı sahilindeki Fansûr’un kuzeyinde yer alan Sinkil’de doğdu. Resmî görevle Açe’ye gönderilen Ali adlı bir Osmanlı âliminin oğludur. Gençliğinde din eğitimi görmek için Arabistan’a giderek on dokuz yıl orada kaldı. Medine’de Şeyh Ahmed el-Kuşâşî ve halifesi İbrâhim el-Kûrânî vasıtasıyla Şüttâriyye tarikatına intisap etti. 1661’de Açe’ye dönerek Şüttâriyye’yi yaymaya çalıştı. Kesin olmamakla birlikte 1693’te Açe’de vefat etti. Şüttâriyye tarikatı, Cava ve Endonezya’ya müridleri tarafından götürüldü.
Abdürraûf es-Sinkilî’nin tasavvuf anlayışının nazarî esası, nefsin yedi mertebesi bulunduğu ve insanın Allah’ın sûreti olduğu fikridir. Umdetü’l-muhtâcîn adlı eserinde bu konu ile ilgili geniş bilgi vermiş, ayrıca Kifâyetü’l-muhtâcîn, Beyânü’t-tecellî gibi bazı eserlerinde bu görüşlerini tekrar ele alarak açıklamıştır. Sünnî çerçeve içinde kalarak, XVII. yüzyılın başlarında Açe’de gelişen şeriat dışı tasavvufî anlayışı reddeden Abdürraûf’un eserlerinin çoğu Malayca, bir kısmı ise Arapça’dır. Geniş ölçüde Beyzâvî’nin tefsirinden faydalanarak hazırladığı Malayca Kur’an meâli (Tercümânü’l-müstefîd, I-II, İstanbul 1302) ile Rânîrî’nin Sırâtü’l-müstakım’ine zeyl olarak yazıp Açe Prensesi Safiyyetüddîn’e takdim ettiği Mirâtü’t-tullâb adlı Şâfiî fıkıh kitabı önemli eserleridir. el-Mevâizü’l-bedîa adlı kırk hadis tercümesinin Abdurraûf’a ait olup olmadığı kesin olarak belli değildir. Şâir Marifet adlı âhiretle ilgili Malayca tasavvufî manzume ve diğer bazı eserler de kendisine atfedilmektedir. İbnü’l-Arabî’den seçtiği vahdet-i vücûdla ilgili iki metnin şerhi olan Dekayıku’l-hurûf adlı Malayca eseri, A. Johns tarafından İngilizce tercümesiyle birlikte neşredilmiştir (bk. JRAS, s. 55-73, 139-158).
Açe’de gelişen Râfizî harekete şiddetle karşı koyup Sünnîliği savunduğu için sonraki nesiller Açe’ye İslâmiyet’i onun getirip yaydığını sanmışlardır. Mezarı Açe ırmağının ağzında bulunduğundan “Töngku di-Kuala” lakabıyla anılan Abdürraûf es-Sinkilî, Açe’nin en büyük velîsi olarak kabul edilmektedir. Hakkında Adolf Rinkes tarafından bir doktora çalışması yapılmıştır (Abdoerraoef van Singkel, Bijdrage tot kennis van mystiek op Sumatra en Java, Heerenveen 1909).
BİBLİYOGRAFYA:
Adolf Rinkes, Abdoerraoef van Singkel, Bijdrage tot de kennis van de mystiek op Sumatra en Java (Rijks-Universiteit te Leiden), Heerenveen 1909; Karatay, İÜ-Arapça Basmalar, s. 16; Antoine Cabaton, “Abdurrauf, de Singkel”, RMM, XIV (1911), s. 82-99 (A. Rinkes’in eserinin tanıtma yazısı); A. Johns, “Dakāǿik al-Huruf by Abd al-Rauf of Singkel”, JRAS (1955), s. 55-73,139-158; a.mlf., “The Role of Sufism in the spread of Islam to Malaya and Indonesia”, JPHS, IX/3 (1961), s. 153, 156; M. B. Hooker, “The translation of Islam into South-East Asia”, Islam in South-East Asia, Leiden 1983, s. 11; John Bousfield, “Islamic Philosophy in South-East Asia”, Islam in South-East Asia (nşr. M. B. Hooker), Leiden 1983, s. 95, 117, 118; W. Juynboll, “Açe”, İA, I, 121; P. Voorhoeve “Abd al-Rauf al-Sinkili, EI² (Fr.), I, 90; “Abdul Rauf Singkel”, Ensiklopedi İndonesia, Jakarta 1980, I, 55-56.
Nihat Azamat