ABDULLAH PAŞA, Kölemen

(ö. 1851-1937)

Osmanlı müşiri ve Harbiye nâzırı.

Trabzon’da doğdu. Babası Rüstem Bey, Türk Kölemenleri’nden olup Mısır ordusu süvari miralaylığında bulundu. Abdullah, Mekteb-i Sultânî’yi bitirdikten sonra Harbiye’ye girdi ve kurmay yüzbaşı olarak 1881’de orduda görev aldı. Hicaz ve Mısır’da önemli askerî vazifelerde bulundu; ardından İstanbul’a dönerek Erkân-ı Harbiye Mektebi’nde hocalık yaptı. Bu arada Von der Goltz Paşa’nın tercümanı ve yardımcısı oldu. Viyana askerî ataşeliğine tayin edildikten sonra feriklik rütbesini aldı ve Anadolu’daki Ermeni isyanını bastırmakla görevlendirildi; ardından da Musul valiliğine getirildi. Daha sonra birçok defa geçici elçilik görevleriyle yurt dışına gönderildi. 1904’te Mâbeyn Erkân-ı Harbiye reisi olarak rütbesi müşirliğe yükseltildi. II. Meşrutiyet’in ilânından sonra Dördüncü Ordu kumandanı oldu. 1910’da rütbesi birinci ferikliğe indirildi. 1911’de yeni kurulan kolordu teşkilâtı sebebiyle birinci redif müfettişliğine getirilince istifa etti. Ancak bir süre sonra Arnavutluk’ta toplanan ordunun kumandanlığına, ardından da Anadolu Garp Ordusu kumandanlığına getirildi. Balkan devletlerine karşı savaş ilân edilmesi fikrine katılmadığı halde, Doğu Trakya Şark Ordusu kumandanlığını istemeyerek de olsa üstlendi. 1912’de Bulgarlar karşısında Lüleburgaz ve Kırklareli’nde başarısızlığa uğrayarak Çatalca’ya geri çekildi ve ardından emekliye sevkedildi. Mütareke yıllarında Sadrazam Tevfik Paşa kabinesinin Harbiye nâzırlığına getirildi; ancak kısa süre sonra bu vazifeden ayrıldı. 1937’de İzmir’de öldü. Goltz Paşa ile birlikte yaptığı istikşaf haritaları ile Balkan Harbi’ne ait hatıraları basılmıştır (İstanbul 1336).

BİBLİYOGRAFYA:

Mehmed Esad, Mir’ât-ı Mekteb-i Harbiyye, İstanbul 1310, s. 552 vd.; Abdullah Paşa, 1328 → Balkan Harbinde Şark Ordusu Kumandanı Abdullah Paşa’nın Hâtırâtı, İstanbul 1336; Y. Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, II/1, s. 383-388, 390-391; II/4, s. 245; Ali Fuad Türkgeldi, Görüp İşittiklerim, Ankara 1984, s. 58-59, 163, 171; İ. Alâettin Gövsa, Türk Meşhurları, s. 4.

DİA