ABDULLAH b. UBEYD
عبد الله بن عبيد
Abdullah b. Ubeyd el-Enîsî (ö. 200/815-16)
Abbâsîler devrinde Bağdat’ta yaşamış olan bir müneccim.
Halife Hârûnürreşîd’in müneccimi olan Abdullah’ın hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Adının bazı kaynaklarda Abdullah b. Ubeydullah b. Enîsî veya el-Esenî şeklinde yazıldığı görülmektedir. Kendi ifadesinden ve halifenin maiyetinde bulunmasından, Bağdat’ta zamanının en seçkin müneccimi olduğu anlaşılmaktadır. Hârûnürreşîd’in, hayatın bütün hal ve safhalarında geçerli olan zîc*leri ihtiva edecek şeklinde bir fal kitabı hazırlatmasını vezirinden istemesi üzerine, Bizans, İran, Hindistan ve başka memleketlerden pek çok müneccim Bağdat’a davet edilmiş ve astrolojiyle ilgili Yunanca ve Hintçe kitapları çok iyi tanıyan Abdullah b. Ubeyd’in başkanlığında bir heyet tarafından halifenin istediği kitap telif edilmiştir. Kitâbü’l-Fâli’l-mu‘teber vaz‘u’l-hukemâ’ ve’l-‘ulemâ’ li-ecli’l-Halîfe Hârûnürreşîd ve fîhi cemî‘u havâ’ici’n-nâs ve agrâzuhüm ve matlûbühüm adını taşıyan bu eser, on iki hayvanlı burç işaretlerine dayanarak on iki bölüm üzerine kurulmuş ve her bölüm yine on iki kısma ayrılıp yüz kırk dört soru ve cevaptan oluşmuştur. Yazma nüshaları Süleymaniye Kütüphanesi (Ayasofya, nr. 2685) ve British Library’de (nr. 9607) bulunmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
H. Suter, Mathematiker, Leipzig 1900, s. 7; Sezgin, GAS, VII, 110-111; P. Kunitzsch, “Zum Liber Alfadhol eine Nachlese”, ZDMG, 118 (1968), s. 301-304.
Nuri Yüce