ABDÜLGAFÛR-İ LÂRÎ

عبد الغفور لاري

Radıyüddîn Abdülgafûr-i Lârî (ö. 912/1506)

Abdurrahmân-ı Câmî’nin önde gelen müridlerinden, âlim ve mutasavvıf.

İran’ın Fars eyaletindeki Lâr kasabasında doğdu. Doğum tarihi belli değildir. Hayatı hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. 5 Şâban 912 (21 Aralık 1506) Pazar günü Herat’ta ölmüş ve şeyhi Câmî’nin kabri civarına defnedilmiştir. Reşahât, müellifi Ali b. Hüseyin el-Kâşifî es-Sâfî (ö. 939/1532), Abdülgafûr-i Lârî’nin çağdaşı ve müridlerinden biri olmasına rağmen hakkında tatmin edici bilgi vermemiş, daha ziyade mânevî yönü ve özellikle kerametleri üzerinde durmuştur. Abdülgafûr’un ashaptan Sa‘d b. Ubâde’nin soyundan geldiğine dair bir rivayeti de nakleden Kâşifî, onun aklî ve naklî ilimlerde devrinin üstadı sayıldığını, Abdurrahmân-ı Câmî’nin eserlerinin çoğunu bizzat kendisinden okuduğunu ve Şerh-i Fusûsü’l-hikem adlı kitabının mukabele*sini kendisiyle birlikte yapıp 896’da (1491) tamamladıklarını bildirir. Lârî’nin Nefehât’a ayrıca bir tekmile yazdığını söyleyen Kâşifî, onun büyük bir şahsiyet olduğunu ve şeyhi Abdurrahmân-ı Câmî gibi vahdet-i vücûd* nazariyesini benimsediğini ifade eder.

Eserleri. Tekmile-i Nefehâtü’l-üns (el-İhtisâr ve’z-zeyl alâ Nefehâti’l-üns). Eserin Üsküdar Selim Ağa Kütüphanesi’nde (nr. 571) bulunan nüshası 172 varaktır. Baş tarafında yirmi varaklık bir bölüm, Ebû Abdurrahman es-Sülemî ve görüşlerine ayrılmıştır. Geri kalan kısımda ise Ebû Hâşim es-Sûfî’den başlayarak 200 kadar sûfînin biyografisi yer almaktadır. Abdülgafûr-i Lârî Mirkatü’l-edvâr fi’t-târîh, Tercemetü’l-Usûli’l-aşere ve şerhuhû, Havâşî-yi Gafûriyye (yazma nüshaları için bk. Ahmed-i Münzevî, Fihrist, II/1, 1082) adlı eserlerini Farsça, Hâşiye alâ şerhi’l-Câmî li’l-Kâfiye (İstanbul 1253, 1272, 1322) adlı eserini de Arapça olarak kaleme almıştır. Mirkatü’l-edvâr fi’t-târîħ ile Hâşiye alâ şerhi’l-Câmî li’l-Kâfiye adlı eserler Molla Muslihuddîn-i Lârî’ye de (ö. 797/1571) nisbet edilmiştir.


BİBLİYOGRAFYA:

Reşahât Tercümesi, s. 189; Ma‘sûm Alî Şâh, Tarâyıku’l-hakayık,, Tahran 1316-19/1898-1901, III, 48; Hediyyetü’l-ârifîn, I, 588; Zebîhullah Safâ, Târîh-i Edebiyyât der Îrân, Tahran 1977, IV, 354, 356; Muhammed Muîn, Ferheng-i Fârisî, “Abdülgafûr” md., s. 180 vd.; A. Münzevî, Fihrist, Tahran 1349 hş., II/1, s. 1082; Serkis, MuǾcem, II, 1584; Kehhâle, MuǾcemü’l-müellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61 - Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), V, 269.

DİA