ABDÂN el-AHVÂZÎ
عبدان الاهوازي
Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Mûsâ el-Ahvâzî el-Cevâlîkı (ö. 306/918)
Hadis hâfızı.
“Çuval dokuyan” veya “çuval satan” anlamındaki Cevâlîkı nisbesini ve bazı kaynaklarda görülen el-Kadî unvanını hangi sebeplerle aldığı bilinmemektedir. Daha çok Abdân lakabıyla tanınan Abdullah b. Ahmed’in hayatı ve yetişme tarzı hakkında fazla bilgi yoktur. Ahvaz yakınlarında bir ordugâh şehri olarak kurulan, bugün ise sadece kalıntıları bulunan Asker Mükrem’de oturduğu için Ahvâzî, bazan da Askerî nisbeleriyle anılmıştır. Hicaz, Şam, Mısır ve Irak
gibi ilim muhitlerini dolaşarak Ebû Şeybe, Osman b. Ebû Şeybe, Halîfe b. Hayyât ve Bündâr gibi devrinin meşhur muhaddislerinden hadis tahsil etti. İbn Asâkir’in kaydettiğine göre bu maksatla Dımaşk’a gitti (854) ve Ebû Zür‘a ed-Dımaşkı’den hadis okudu. Kendisinden de İbn Kani‘, Taberânî, Ebû Bekir el-İsmâilî, Hamza el-Kinânî hadis rivayet etmişlerdir. Abdân’dan hadis tahsil eden Ebû Ali en-Nîsâbûrî, Abdân’ın yüz bin hadisi ezbere bildiğini ve hocaları içinde onun kadar çok hadis ezberleyen bir başkasını görmediğini söyler. Bilmediği hadisleri öğrenmek ve bilhassa “âlî isnad” elde etmek için gayret sarfeden Abdân el-Ahvâzî, tâbiî Eyyûb es-Sahtiyânî’nin hadislerini âlî isnad ile rivayet etmek maksadıyla on sekiz defa Basra’ya gitmiştir. Asker Mükrem’de Abdân’dan hadis dinlediğini söyleyen Ebû Hâtim el-Büstî de onun hadis rivayeti konusunda çok titiz davrandığını ifade eder.
Abdân’ın hadis rivayetinde zaman zaman yanıldığı (bk. VEHİM) ileri sürülmüştür. Ancak Zehebî, onun sadûk* bir hadis hâfızı olduğunu ve pek az yanıldığını belirtir; “hüccet” ve “allâme” diye övdüğü Abdân’ın çeşitli eserleri bulunduğunu, bunlardan üç cüzün kendisine âlî bir isnad ile ulaştığını kaydeder. Kettânî ise onun hadislerini toplayan bir Fevâid*inin bulunduğunu söyler.
Abdân el-Ahvâzî, doksan yaşlarında Asker Mükrem’de vefat etmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hatîb, Târîhu Bagdâd, Kahire 1349/1931 1 Medine, ts. (el-Mektebetü’s-Selefiyye), IX, 378-379; İbn Asâkir, Târîhu Dımaşk, (nşr. Şükrî Faysal), Dımaşk 1402/1982, III, 345-353; Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, Haydarâbâd 1375-77/1955-58 → Beyrut, ts. (Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî), II, 688; a.mlf., AǾlâmü’n-nübelâ, XIV, 168-173; Süyûtî, Tabakatü’l-huffâz, (nşr. Ali Muhammed Ömer), Kahire 1393/1973, s. 299; Kettânî, er-Risâletü’l-müstatrafe (nşr. Muhammed el-Muntasır), Dımaşk 1383/1964, s. 96-97.
M. Yaşar Kandemir