ABBAS

عباس

(ö. 541/1147)

Büyük Selçuklu Devleti’nin Rey valilerinden.

Büyük Selçuklu Sultanı Sencer’in nedimlerinden Emîr Cevher’in kölesidir. Bâtınîler tarafından öldürülen Emîr Cevher’in yerine Rey valisi oldu. Efendisinin intikamını almak üzere Bâtınîler’e karşı harekete geçti ve büyük bir katliam yaptı. Bu hadise ona şan ve şöhret kazandırdığı gibi, Selçuklular’ın nüfuz sahibi kuvvetli emîrleri arasına girmesini de sağladı. Selçuklu Sultanı Sencer’in Rey şehrini yeğeni Sultan Mes‘ûd’a bırakması üzerine, bu haberi tebliğ için kalabalık bir maiyetle Bağdat’a gitti (1142). Daha sonra şehri teslim almak üzere yola çıkan Sultan Mes‘ûd ile birlikte Rey’e döndü ve bu arada valiliğini de muhafaza etti. Ancak bir müddet sonra Sultan Mes‘ûd’a muhalif gruba katıldı ve 1145’te yanında Emîr Boz-aba ve bazı Selçuklu şehzadeleri olduğu halde, görünüşte sultana bağlılıklarını bildirmek, gerçekte ise saltanatı onun elinden almak üzere İsfahan’a hareket etti. Onların asıl maksadını anlayan Sultan Mes‘ûd, Bağdat’a çekilmek mecburiyetinde kaldı. Bu arada Abbas ile Boz-aba Hemedan’a kadar gelmişler, burada kendilerine Emîr Kutlu-aba da katılmıştı. Fakat Emîr Çavlı ile buluşan Sultan Mes‘ûd isyancıları geri çevirmeyi başardı. Bundan sonra Emîr Abbas ile Sultan Mes‘ûd’un arası düzelir gibi oldu; hatta Emîr Abbas, sultan ile birlikte 1146’da Bağdat’a kadar gitti. Ancak, kuvvetli emîrlerin nüfuzunu kırmak isteyen ve bu maksatla Emîr Abdurrahman b. Togayürük’ü ortadan kaldıran Sultan Mes‘ûd, bir müddet sonra onu da Bağdat’ta öldürttü (17 Zilkade 541/20 Nisan 1147). Cesedi kızı tarafından Rey’e götürülerek orada defnedildi.

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Hamdûn, Tezkire, Topkapı Sarayı Müzesi Ktp., III. Ahmed, nr. 2948, vr. 179a-b, 180a, 181a-b; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam (nşr. F. Krenkow), Haydarâbâd 1357-59/1938-40, X, 102, 116, 119, 123; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil (nşr. C. J. Tornberg), Leiden 1851-76, XI, 116-117; Bündârî, Zübdetü’n-Nusra (nşr. M. Th. Houtsma), Leiden 1889, II, 191-192, 198-199, 201, 215-218; Reşîdüddin, CâmiǾu’t-tevârîħ (nşr. Ahmed Ateş), Ankara 1960, II, 118, 123-129; Ahbârü’d-devleti’s-Selçûkiyye (nşr. Muhammed İkbâl), Lahor 1933, s. 113-119; M. Altay Köymen, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, Ankara 1984, II, 387-388; M. Th. Houtsma, “Abbas”, İA, I, 11-12; F. Sümer, “Mes‘ûd”, İA, VIII, 139.

Faruk Sümer